Nadwrażliwość zębów - co jest jej przyczyną i jak jej zapobiegać?

Wielu pacjentów skarży się na nieprzyjemne uczucia towarzyszące spożywaniu ciepłych lub zimnych pokarmów. Nadwrażliwość zębów to powszechny problem, który dotyka wielu z nas i z pewnością każdy zastanawia się, czym spowodowany jest ból zębów. Niestety kwestia ta może świadczyć o poważnym problemie stomatologicznym, dlatego tak ważne jest znalezienie przyczyny, która powoduje nadwrażliwość zębów oraz świadome zapobieganie lub leczenie jej już na wczesnych etapach.

Czym jest nadwrażliwość zębów?

W warunkach prawidłowych, czyli fizjologicznych, najbardziej zewnętrzną warstwą, z której zbudowane są zęby, jest szkliwo. Jest to najtwardsza tkanka w organizmie człowieka. Szkliwo nie jest unerwione, dzięki czemu stanowi dobrą ochronę przed bodźcami zewnętrznymi, takimi jak zimno czy ciepło. Niestety w pewnych sytuacjach może dochodzić do utraty szkliwa, co prowadzi do odsłonięcia tkanki znajdującej się poniżej - zębiny. Jest ona połączona ze znajdującą się wewnątrz każdego zęba żywą i unerwioną tkanką - miazgą. Wówczas każdy bodziec, np. zimne lody lub ciepła herbata, jest przewodzony do unerwionej miazgi dużo szybciej i - w konsekwencji - jest odbierany dużo intensywniej. Reakcja ta nazywana jest nadwrażliwością zębów.

Jak objawia się nadwrażliwość zębów?

Pacjenci często zastanawiają się, jakie są objawy nadwrażliwych zębów. Nadwrażliwość, nazywana czasem też „wrażliwością” zębów, jest nadmierną reakcją zębów, a czasem nawet bólem, na różne czynniki, które w prawidłowych warunkach nie wywołałyby żadnej reakcji lub wywołałyby niewielką reakcję.

Najczęściej nasze zęby są wrażliwe na zimno lub ciepło, jednak mogą także reagować na inne bodźce - dotykowe (np. podczas dotyku zęba szczoteczką lub instrumentem w gabinecie stomatologicznym), czy chemiczne (podczas spożywania kwaśnych lub słodkich pokarmów i napojów).

Ból zębów może być także wywołany przez różnorodne zabiegi wykonywane w gabinecie stomatologicznym, takie jak skaling, czyli profesjonalne usuwanie kamienia nazębnego, opracowanie zęba podczas leczenia próchnicy, szlifowanie zęba podczas leczenia protetycznego, a także podczas wybielania zębów.

Co powoduje nadwrażliwość?

Do odsłonięcia zębiny może dochodzić w różny sposób. Nadmierne ścieranie tkanek zęba (początkowo zewnętrznej tkanki - szkliwa, później - leżącej poniżej zębiny) odbywa się m.in. podczas zaciskania lub zgrzytania zębami. Ścieranie zębów w kontakcie z zębami przeciwstawnymi to proces, który nazywamy atrycją.

Do starcia zębów może dochodzić także w wyniku nieprawidłowych nawyków higienicznych, np. podczas szczotkowania zębów w niepoprawny sposób przy użyciu zbyt dużej siły, stosowaniu szczoteczek do zębów o zbyt twardym włosiu lub past do zębów o znacznej abrazyjności (inaczej ścieralności). Wówczas mamy do czynienia z tzw. ubytkami abrazyjnymi czy klinowymi.

W przypadku, gdy na zęby zadziałają czynniki chemiczne (takie jak kwaśne lub gazowane napoje czy kwaśne pokarmy) i proces ten powtarza się regularnie, dochodzi do stopniowej utraty tkanek zęba w wyniku erozji. Wszystkie te procesy mają dość podobny obraz kliniczny - zęby stają się uboższe w szkliwo, a pacjent zaczyna odczuwać problemy z nadwrażliwością.

Jak zapobiegać nadwrażliwości zębów?

Wielu pacjentów zgłasza się do gabinetu stomatologicznego z pytaniem, co byłoby najlepsze na nadwrażliwość zębów i co pomaga zwalczyć ten problem. Bardzo ważne są konsultacje z lekarzem dentystą oraz higienistą stomatologicznym w celu leczenia przyczyny nadwrażliwości, np. bruksizmu (zgrzytania lub zaciskania zębów) oraz odbycia instruktażu dietetycznego i higienicznego. Po indywidualnym instruktażu higieny jamy ustnej pacjenci powinni codziennie stosować w domu pasty na nadwrażliwość zębów.

Po wieczornym myciu zębów można także delikatnie wetrzeć pastę do wrażliwych zębów w miejsca szczególnie podatne na nadwrażliwość. Najczęściej są to odsłonięte szyjki i korzenie zębów. Pasta ma za zadanie ochronić wyeksponowaną zębinę i wzmocnić tkanki zęba. Dzięki temu nieprzyjemne odczucia nadwrażliwości zmniejszą się lub zostaną całkowicie wyeliminowane. Należy jednak pamiętać, że bez leczenia przyczyny nadwrażliwości wyeliminowanie objawów może przynieść ulgę jedynie na krótko.

Bibliografia:

• Iwona M. Tomaszewska, Budowa zębów i przyzębia, mp.pl (https://www.mp.pl/pacjent/stomatologia/choroby-i-leczenie-zebow/107907,budowa-zebow-i-przyzebia)
• Zbigniew Jańczuk, Urszula Kaczmarek, Mariusz Lipski, Stomatologia zachowawcza z endodoncją. Zarys kliniczny, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2018
• Iwona M. Tomaszewska, Nadwrażliwość zębów, mp.pl (https://www.mp.pl/pacjent/stomatologia/choroby-i-leczenie-zebow/107700,nadwrazliwosc-zebow)
• Danuta Piątowska, Kariologia współczesna. Postępowanie kliniczne, Med Tour Press International, 2009
• https://www.dentalhealth.org/sensitive-teeth